Het hoogsensitieve brein

De werking van ons brein is enorm complex. Gedachten, emoties en gedrag komen tot stand door interactie tussen verschillende hersengebieden en -processen. Onderzoek helpt om een steeds beter inzicht te krijgen op de werking van ons brein, alhoewel dat beeld bij lange na, niet compleet is. Inmiddels is er wel een redelijk beeld van de werking van het brein van hoogsensitieve mensen. De bevindingen laten zien dat het hoogsensitieve brein écht anders werkt, dan het brein van niet-hoogsensitieve mensen.

In de hersensen kan de informatieverwerking worden verdeeld in 3 fases, te weten: opmerken, verwerken en reageren. Resultaten uit onderzoek hebben aangetoond dat in alle 3 de fasen de informatieverwerking anders verloopt bij hoogsensitieve mensen. Deze 3 stadia van informatieverwerking zijn weergegeven in onderstaande afbeelding en worden per stadia nader toegelicht. (Bergsma 2019).

Het brein van een hsp-er in beeld

Fase 1: Opmerken (stap 1)

Stap 1 Details waarnemen
Hoogsensitieve mensen merken details meer op dan de gemiddelde persoon. Ze nemen meer en ook gedetailleerder waar. Geuren, geluiden, smaken en visuele details die anderen niet opmerken, nemen hoogsensitieve mensen wel waar. Hoewel niet ieder hoogsensitief persoon op alle zintuigen even gevoelig is. Het opmerken van meer en subtiele details geldt niet alleen voor fysieke prikkels, maar ook voor emotionele, sociale of omgevingsprikkels. Daarnaast is het zenuwstelsel gevoeliger waardoor informatie sterker binnen komt. 

Fase 2: Verwerken (stap 2 t/m 7)

De tweede fase betreft de verwerking van de informatie door de hersenen. Hoogsensitieve mensen verwerken de binnenkomende informatie diepgaander dan niet-hoogsensitieve mensen. Uit onderzoek blijkt dat hoogsensitieve mensen meer hersengebieden inschakelen. Ze staan altijd “aan”. In het hoofd gebeuren tal van processen, bewust en onbewust, om de binnenkomende prikkels te verwerken. Veel hoogsensitieve mensen herkennen dit aspect van hun hoofd, dat regelmatig overuren draait.

Stap 2 Grote Geheel 

De informatie die binnenkomt linken ze aan de kennis, ervaringen en informatie die ze al hebben. Ze integreren nieuwe informatie met de informatie die ze al bezitten. Ze proberen daar een kloppend plaatje van te maken. Zo lang dat plaatje niet compleet is, voelen ze zich onrustig, blijven ze vragen stellen of extra informatie verzamelen. Dit noemen we ‘denken vanuit het grote geheel’. Het zorgt er ook voor dat hoogsensitieve mensen verrassende verbanden kunnen leggen.

Stap 3 Integratie van informatie

Onbewust wordt de informatie die binnenkomt gebruikt om het lichaam in staat van paraatheid te brengen (zie 3). In de insula wordt sensorische informatie en informatie vanuit interoceptie samengebracht. (Interoceptie: een zintuig waarmee je je bewust wordt van de staat van je lichaam). De insula is sterker geactiveerd bij hoogsensitieve mensen. 

Stap 4  Analyse van risico’s en kansen

De waargenomen informatie zet een veelheid van associaties in werking. Hoogsensitieve mensen ‘zien’ direct welke risico’s en kansen een situatie met zich meebrengt. Tijdens het bespreken van een nieuw project, zijn het de hoogsensitieve mensen die al verder denken aan de consequenties ervan. De gemiddelde persoon ziet een enkel risico, maar start gewoon en ziet wel wat er werkelijk op zijn pad komt en hoe hij het oplost. Een hoogsensitief persoon ziet een heel scala aan risico´s en wil deze graag zo goed mogelijk van tevoren hebben geanalyseerd en een creatieve oplossing bedenken om ze te voorkomen. Anderen ervaren dit vaak als “beren op de weg zien”. In een dergelijke situatie komen de verschillen in “het anders denken” tussen hoogsensitieve en niet-hoogsensitieve mensen vaak duidelijk naar voren.

Stap 5 Sociale setting

Het kunnen lezen van de sociale setting is een grote kwaliteit van het hoogsensitieve brein. Naast het inschatten van kansen, mogelijkheden en risico’s, wordt de sociale setting geïnterpreteerd. Van alle betrokken wordt gelezen of ingeschat wat diens verwachtingen, wensen, behoeftes, emoties en gedachten zijn (al dan niet correct). Grotendeels onbewust voelt een hoogsensitief persoon hoe elk persoon de situatie beleeft. In breinstudies blijken hersengebieden die betrokken zijn bij het inschatten van de eigen positie ten opzichte van de ander en het inleven bij de ander veel meer geactiveerd zijn. Die belangen van anderen en de belangen van de groep als geheel spelen een belangrijke rol in het bepalen van de uiteindelijke actie. Vaak prevaleert dit boven de eigen belangen.

Stap 6 Actie bepalen 

De betekenisgeving, risico-analyse en interpretatie van de sociale setting zijn input voor het bepalen van mogelijke acties. Dit proces wordt een paar keer doorlopen voordat daadwerkelijk actie genomen wordt: “zijn er meer risico’s en mogelijkheden? Welke verwachtingen spelen nog meer een rol? Wat zijn de mogelijke gevolgen van mijn actie?”. Ook de hersengebieden die deze bewuste actieplanning reguleren zijn meer actief bij hoogsensitieve personen. Hoogsensitieve mensen hebben een creatieve manier van denken. Ze denken buiten het vaste stramien, daardoor zijn de mogelijkheden die ze bedenken vaak creatiever.

Fase 3 Reageren (stap 7 en 8)

Stap 7 Reactie

Vaak duurt het wat langer voordat hoogsensitieve mensen reageren. Ze hebben meer tijd nodig voor het beantwoorden van een vraag of het nemen van een beslissing. Logisch als je ziet welke bewerkingsprocessen (onbewust) in het brein plaatsvinden. Dit kost ook meer energie. Dit kan bij hoogsensitieve mensen stress veroorzaken. De stressreactie kan zich uiten in overprikkeling.

Stap 8 Zelfreflectie 

Direct na de actie begint het verwerkingsproces opnieuw. De signalen worden verwerkt zoals hierboven weergegeven, plus de vraag “Heb ik het goed gedaan?”. Hoogsensitieve mensen hebben van nature een sterke zelfreflectie. Dat is een mooie kwaliteit, maar het kan ook leiden tot piekeren of zelfkritiek. Daardoor heeft het effect op het stress-systeem.

Complete aanpak

Doen niet-hoogsensitieve mensen dit allemaal niet? Integreren, analyseren en interpreteren zij niet? Natuurlijk wel. Het grote verschil ligt in de intensiteit waarmee hoogsensitieve mensen informatie verwerken en de diepgaandheid waarmee elke situatie aangepakt wordt. Over het algemeen schakelen hoogsensitieve mensen meer hersengebieden in bij het uitvoeren van een taak. Ze halen als het ware bij elke taak of situatie hun hele gereedschapskoffer erbij. Waar anderen vertrouwen op de schroevendraaier die ze toevallig in handen hebben, pakt een hoogsensitief persoon alle instrumenten erbij. Ook blijven ze nog lang na de gebeurtenis overdenken welk gereedschap betere resultaten had opgeleverd. Die ‘complete aanpak’ levert veel op, maar is ook vermoeiend. 

Herkenbaar?

Herken jij je ook in de afbeelding? Heb jij bij het lezen over het hoogsensitieve brein ook het gevoel dat een puzzelstukje op zijn plaats valt? Gedachten als: “Ja, dit omschrijft goed, zoals het in mijn hoofd eraan toe gaat”, “Zo herkenbaar die continue stroom van gedachten in mijn hoofd”. Is het wellicht confronterend om dit nu over jezelf te lezen en te ontdekken?

Het hoogsensitieve brein werkt écht anders. En dat maakt dat jij anders denkt, voelt en handelt. Het kan vele voordelen hebben, maar de kwaliteit kan doorschieten in een valkuil.  En daar zit precies de uitdaging van hoogsensitieve personen.

Van last naar kracht

De eventuele last die je ervaart als hoogsensitieve persoon kan je verminderen en ombuigen.
Zo zijn er al genoeg hoogsensitieve personen voorgegaan door een hsp-coachtraject te volgen. 
Na afloop van een traject ervaren ze:
* meer rust in het hoofd, 
* beter omgaan met overprikkeling
* emoties komen minder hard binnen, 
* eigen grenzen opmerken en aangeven, 
* komen meer op voor zichzelf en de eigen belangen, 
* ervaren een positiever zelfbeeld en een hogere eigenwaarde.

Wil jij ook beter leren omgaan met je hoogsensitiviteit? Je kwaliteit tot je kracht maken?
Meer voldoening uit je werk halen en meer vreugde in je leven ervaren?
Maak nu een afspraak voor een gratis kennismakingsgesprek.
Bel of app gelijk om je afspraak in te plannen 06 41 73 75 00

Bron: Het hoogsenstieve brein, Bergsma, 2019